Бүгін Мәжілісте олар ішетін су сапасының қазақстандықтардың денсаулығына әсері талқыланды. Онда елді мекендерді ауыз сумен қамтамасыз ету мәселесі бойынша парламенттік тыңдау өтті.

Павел Грязнов Лебяжі ауылында тұрады. Оның айтуынша, мұнда сумен қамтамасыз ету мәселесі қашан да болған. 2013 жылы олар үйлерге су тартуға уәде берді. Олар барлық көшелерді қазып, құбырлар жүргізді. Шындығында, бәрі осы. Су құбырына бөлінген 160 миллион теңге жай ғана жерге көмілген.

Павел Грязнов, Лебяжі ауылының тұрғыны:

– Адамдар су болады деп үміттенген. Бірақ өзіңіз көріп тұрғандай, тесіктер мен бұдырлар бар екен. Әйелім әжелерімді бағып, үйде әлеуметтік көмек көрсетеді. Жылқы құтқарады. Өздері ол жаққа, су сорғы станциясына бармайды.

Жергілікті билік бұл мәселені қазірдің өзінде бақылауға алған. Бірақ бір ауылда ғана. Ал республика бойынша олардың төрт мыңнан астамы бар дейді Ауыл шаруашылығы министрлігі.

Мәселенің қалай шешілетіні бүгін Мәжілісте 3 сағатқа жуық талқыланды. Депутаттар, әкімдер, сарапшылар негізгі сұраққа жауап беруге тырысты: неге барлық жерде қарапайым қазақстандықтарды сумен қамтамасыз ету мүмкін емес?

Нұрлан Нығматулин, ҚР Парламенті Мәжілісінің төрағасы:

– Қазір, өкінішке орай, ауылішілік желілердің болмауына байланысты салынған топтық су құбыры елді мекенді сумен қамтамасыз ете алмайтын жағдайлар жиі туындайтынын көріп жүрміз. Осының барлығы бюджет қаражатының тиімсіз игерілуіне ғана емес, тұрғындарға сапалы ауыз судың тапшылығына да алып келеді. Бұған елді мекендерде сумен жабдықтау инфрақұрылымын салу және пайдалану бойынша бірыңғай оператордың болмауы себеп болып отыр. Ал бұл Мемлекет басшысының біртұтас ұлттық оператор құру мәселесін пысықтау жөнінде бірнеше рет тапсырма бергеніне қарамастан.

Ауыл шаруашылығы министрлігі бұл идеяны қолдады. Бір ғана оператор халықты тезірек сумен қамтамасыз етіп қана қоймай, бюджет қаржысын үнемдеуге септігін тигізетінін айтады. Жоспарға сәйкес, қазақстандық компаниялардың бірі су желілерінің құрылысы мен реконструкциясын басқарады.

Асқар Мырзахметов, ҚР Ауыл шаруашылығы министрі:

- Біз келесі шешімді қарастырып жатырмыз. «Қазводхоз» РМК тек магистральдық желілерді ғана емес, сонымен қатар ауылдық елді мекендердегі барлық су құбыры желілерін салу және қайта жаңарту жөніндегі бірыңғай оператор болып белгіленсін. Себебі, бұл қажетті кадрлық, материалдық-техникалық, жобалық және ғылыми базасы бар бірден-бір ұйым.

Бюджет ақшасы мәселесіне қайта оралсақ, депутаттар су құбыры неге бірдей салынғанымен, әр жерде құны әр түрлі деген сауалды да қалт жібермеді.

Павел Казанцев, Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты:

– Бір аймақтағы 1 шақырым су құбыры жобаларының құны әртүрлі және 3 есеге өзгереді. Жоба құнының мұндай елеулі алшақтықтарының негізі неде? Жобалық-сметалық құжаттарды әзірлеу кезінде шығындардың негізділігін бақылау үшін қандай шаралар қарастырылған?

Жеңіс Қасымбек, ҚР Инвестициялар және даму министрі:

– Судың өзі әсер етеді. Яғни, жер үсті су көздері, тереңдікте, судың сапасы, ластануы. Үйлер арасындағы қашықтық, биіктік және басқа да көптеген факторлар жобаның құнына әсер етуі мүмкін. Әрбір жоба бірегей.

Ирина Қамышова, тілші:

– Су бірінші кезекте қауіпсіз болуы керек. Микробтардың жалпы санын анықтау үшін сіз экспресс-тест жасай аласыз. Бұл су анализаторы, ал бұл кәдімгі ағын су. Ұлттық сараптама орталығы бізге суға түсірген ерекше қалам сыйлады. Содан кейін оны құрылғыға салып, судың қаншалықты таза екенін анықтаймыз. Норма 50. Құрылғы 6 көрсетті. Бұл суды денсаулыққа зиянсыз тағам ретінде тұтынуға болады деген сөз.

Бірақ сынақты тек зертханада жасауға болады. Қарапайым ауыл тұрғындары ше? Қазақстанның 68 ауылында бұлақтар мен өзендерден тазартылмаған су ішеді, деп хабарлады бүгін Денсаулық сақтау министрлігі. Ал 1,5 миллион ауыл тұрғындары көзілдірігінде не барын білмейді: 3 мың ауылда санитарлық эпидемиологтар өмір беретін ылғалды жай ғана тексермейді.

Құралай Қаракен, ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты:

– Ауыз су жүйесі нысандары эпидемиялық маңызы жоғары топтан қалай шықты?

Алексей Цой, Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің орынбасары:

– Бұған нысандардың 70 пайызға жуығы иесіз қалып, тексерістердің тиімділігі төмен болып қалуы әсер етті. Қазіргі таңда иесіз нысандар кезең-кезеңімен көшіріліп, есепке алынуда деп есептейміз, бұл нысандарды арнайы бақылау тексерулеріне жататын нысандар қатарына қосу мүмкіндігі бар деп санаймыз.

Шенеуніктер қаржыландыру, бақылау және сапа мәселелерін шешіп жатқанда, сумен жабдықтаушы кәсіпорындар қауымдастығы жеке заң әзірлеуді сұрап отыр. Сумен жабдықтау және канализация туралы осылай аталар еді. Ал әзірге коммуналдық қызметтер бір нәрсе – су кодексі бойынша жұмыс істеуге мәжбүр.

Валерий Сюндюков, «Қазақстан су арнасы» сумен жабдықтау және су бұру кәсіпорындары қауымдастығының президенті:

- Тұтынушы мен қызмет көрсетуші арасындағы құқықтық қатынастарды, қаржылық мәселелерді, мемлекеттік органдармен қарым-қатынасты, кәсіпорындар қызметінің барлық аспектілерін қамтитын арнайы заңға енгізу. Парламенттік тыңдауды ұйымдастырушыларға осындай көңіл бөліп, проблемалық мәселелерді шешуге дайын болғандары үшін алғысымды білдіргім келеді.

Еліміздегі барлық шүмектерде таза су болуы үшін Қазақстанға триллион теңгеден астам қаржы қажет. Азия Даму Банкі бұл бағытта және тартымды шарттармен елімізге қолдау көрсетуге дайын.

Джованни Капанелли, Азия даму банкінің Қазақстан Республикасындағы тұрақты өкілдігінің директоры:

– Біз Президент Назарбаевтың ұзақ мерзімді стратегиялық пайымдауын қолдаймыз және қолданыстағы бағдарламаларды сәтті жүзеге асыру «Қазақстан-2050» стратегиясының мақсаттарына қол жеткізудегі ең маңызды қадам екеніне сенімдіміз. Азия даму банкі 2021 жылға қарай ауыл шаруашылығы, сумен жабдықтау, энергетика, ауылды және қала құрылысын дамыту, көлік, денсаулық сақтау, білім беру және шағын және орта бизнесті қаржыландыру салаларына шамамен бір триллион теңге инвестициялауды жоспарлап отыр.

Тыңдау барысында парламентшілер тарифтерді әділ белгілеу мәселесін көтерді. Депутаттар халықтың әлеуметтік осал топтары үшін тарифтерді субсидиялау керек деген сенімде. Тыңдау нәтижелері бойынша парламентшілер ұсынымдар тізімін жасады. Айтылғанның бәрі саусақпен санарлықтай өтпеуі үшін мәжілісмендер жоспарлардың орындалуын бақылауға алды.

Авторлары : Ирина Қамышова, Азамат Саметов, Наурыз Базаров